Klamka okienna to element okucia okiennego służący do ręcznego otwierania, zamykania i uchylania okna. Jest to uchwyt (najczęściej w formie dźwigni) zamocowany na skrzydle okna, który po przekręceniu w odpowiednie położenie uruchamia mechanizm ryglujący okno. W codziennym użytkowaniu właśnie klamkę chwyta się dłonią, aby otworzyć okno na oścież, uchylić je lub zamknąć i zaryglować. Klamka okienna stanowi więc interfejs między użytkownikiem a skomplikowanym systemem okuć wewnątrz okna. Oprócz funkcji praktycznej pełni też rolę estetyczną – widoczna na ramie skrzydła klamka wpływa na wygląd okna od wewnątrz i może być dopasowana stylistycznie do wystroju wnętrza.
Funkcja klamki w oknie
Klamka jest podstawowym elementem decydującym o funkcjonalności okna – to za jej pomocą użytkownik kontroluje, czy okno jest zamknięte, uchylone czy otwarte. Przekręcenie klamki powoduje przesunięcie wewnętrznych mechanizmów (tzw. okucia obwiedniowego) odpowiedzialnych za ryglowanie skrzydła w ramie. W pozycji zamkniętej klamka ustawiona jest zazwyczaj pionowo w dół; wówczas wszystkie rygle wokół skrzydła są wsunięte w zaczepy w ramie i okno jest szczelnie zamknięte. Obrót klamki o 90 stopni (poziomo) odryglowuje okno i pozwala otworzyć skrzydło na oścież. Natomiast uniesienie klamki do pozycji pionowej w górę (w przypadku okucia uchylno-rozwiernego) sprawia, że skrzydło pozostaje zamknięte na dole, ale odchyla się górna krawędź – okno przechodzi w tryb uchylenia, co umożliwia wentylację pomieszczenia. Wszystkie te funkcje są możliwe dzięki jednemu prostemu ruchowi klamki, co czyni ją niezwykle wygodnym narzędziem obsługi. Poza podstawowym zadaniem otwierania i zamykania, klamka spełnia też funkcje dodatkowe: w położeniu zamkniętym dociska skrzydło do uszczelek, zapewniając szczelność i bezpieczeństwo (uniemożliwia otwarcie okna z zewnątrz bez jej obrócenia). Klamka może być również elementem zabezpieczającym dzieci – poprzez zastosowanie specjalnych klamek zamykanych na kluczyk lub z przyciskiem blokującym, rodzice mogą uniemożliwić małym dzieciom samodzielne otwarcie okna. Ogólnie rzecz biorąc, bez klamki okiennej korzystanie z okna byłoby praktycznie niemożliwe lub bardzo niewygodne, dlatego jest to element, od którego zależy komfort i bezpieczeństwo użytkowania okna.
Budowa i mechanizm działania klamki okiennej
Klamka okienna z pozoru jest prostym elementem – składa się z uchwytu (rączki), trzpienia oraz rozety (czyli podstawy mocującej do skrzydła). Jednak jej działanie opiera się na współpracy z całym mechanizmem okucia wewnątrz skrzydła. Trzpień klamki (metalowy pręt o przekroju kwadratowym) przechodzi przez otwór w profilu skrzydła i wchodzi do skrzynki mechanizmu zwanego przekładnią lub zasuwnicą. Przekręcając klamkę, obracamy ten trzpień, a wraz z nim przekładnię, która zamienia ruch obrotowy klamki na ruch liniowy lub kątowy rygli rozmieszczonych wzdłuż krawędzi skrzydła. Innymi słowy, wnętrze okna wyposażone jest w system cięgieł i zamków: gdy poruszamy klamką, przesuwamy te cięgna (bolec zasuwnicy przemieszcza się, ciągnąc za sobą listwę z zaczepami lub wysuwając rolki ryglujące). Mechanizm jest tak zaprojektowany, że w skrajnych położeniach klamki rygle znajdują się w pozycjach „zamknięte” (w zaczepach) lub „otwarte”. W pośredniej pozycji (uchylnej) część mechanizmów jest zaryglowana, a część nie, co pozwala na uchył. Sama klamka mocowana jest do skrzydła za pomocą dwóch wkrętów ukrytych pod ozdobną rozetą – rozeta ta może być obrotowa (pozwala zakryć i odsłonić śruby). Standardowe klamki mają trzpień o uniwersalnym przekroju (najczęściej 7×7 mm) i długości dostosowanej do profilu okna, co sprawia, że są łatwo wymienialne. Klamka zazębia się z mechanizmem okucia dość luźno, dlatego często stosuje się tzw. mechanizm sekustyczny (Secustik) – jest to dodatkowa funkcja sprężynująca wewnątrz klamki, która zapobiega poruszeniu mechanizmu z zewnątrz (np. manipulacją przez szczelinę) bez poruszenia samej klamki; objawia się to charakterystycznym cichym „klikaniem” przy przekręcaniu klamki. Ogólna budowa klamki jest jednak bardzo trwała i prosta – niewielka liczba elementów sprawia, że rzadko ulega ona awarii, a w razie potrzeby można ją w prosty sposób zdemontować i wymienić.
Rodzaje klamek okiennych
Na rynku dostępnych jest wiele rodzajów klamek okiennych, które różnią się funkcjonalnością, wyglądem oraz przeznaczeniem. Podstawowy podział to klamki standardowe (bez dodatkowych zabezpieczeń) oraz klamki z blokadami. Klamki standardowe to te, które po prostu przekręcają się w trzech położeniach i nie posiadają dodatkowych mechanizmów – są najczęściej stosowane w oknach, gdzie nie ma potrzeby szczególnych zabezpieczeń. Z kolei klamki z blokadami dzielą się na dwa główne typy: klamki zamykane na klucz oraz klamki z przyciskiem (tzw. klamki z blokadą przyciskową). Klamka zamykana na klucz posiada wbudowany zamek – w korpusie klamki znajduje się otwór na mały kluczyk. Po przekręceniu kluczyka mechanizm klamki zostaje zablokowany i nie można jej obrócić bez uprzedniego odblokowania. Takie rozwiązanie jest często stosowane w celu zabezpieczenia przed otwarciem okna przez dzieci lub jako dodatkowe utrudnienie dla włamywacza (choć w przypadku okucia rozwierno-uchylnego główną ochronę antywłamaniową stanowią wzmocnione zaczepy i okucia, to zamknięta klamka może zniechęcić lub spowolnić intruza). Klamka z przyciskiem natomiast ma na obudowie przycisk, który trzeba wcisnąć podczas przekręcania klamki – dopiero jego wciśnięcie zwalnia mechanizm blokujący obrót. Działa to podobnie jak klucz, ale bez noszenia kluczyka; przycisk zabezpiecza przed przypadkowym czy niepożądanym otwarciem (małe dziecko raczej nie poradzi sobie z wciśnięciem przy jednoczesnym obrocie, co zwiększa bezpieczeństwo). Oprócz zabezpieczeń, klamki można też podzielić ze względu na kształt i styl. Są klamki tradycyjne – zaokrąglone lub profilowane, często w kolorach typu biały, brąz, srebrny – oraz klamki designerskie, o nowoczesnych kształtach, dostępne w różnych wykończeniach (np. stal szczotkowana, mosiądz, czarne matowe). Niektóre klamki mają wydłużone uchwyty dla lepszej ergonomii (przydatne w dużych i ciężkich oknach, aby łatwiej było je domknąć), inne są minimalistyczne i niskoprofilowe (płaskie, gdy jest mało miejsca przy zasłonach lub żaluzjach wewnętrznych). Istnieją także specjalne klamki do okien przesuwnych czy okien dachowych, które mają inny sposób działania dostosowany do specyfiki tych okien (np. klamka połączona z mechanizmem uchylnym w oknach dachowych obrotowych). Wreszcie warto wspomnieć o klamkach elektronicznych pojawiających się na rynku – z wbudowanymi czujnikami i możliwością podłączenia do systemów alarmowych (klamka sygnalizuje, czy jest w pozycji zamkniętej czy otwartej) lub smart home (np. blokada zdalna). Wybór rodzaju klamki zależy więc od potrzeb użytkownika w zakresie bezpieczeństwa i wygody, a także od estetyki i kompatybilności z danym oknem.
Materiały i styl klamek okiennych
Klamki okienne produkowane są z różnych materiałów, aby zapewnić im wytrzymałość oraz pasujący wygląd. Najpowszechniej spotykane są klamki wykonane z metalu – zazwyczaj z aluminium lub stopów cynku (ZnAl, tzw. zamak). Korpus takiej klamki odlewa się z metalu, co gwarantuje odpowiednią solidność przy przekręcaniu i długotrwałym użytkowaniu. Metalowe klamki pokrywa się powłokami ochronnymi i dekoracyjnymi: mogą być anodowane (w przypadku aluminium) lub lakierowane proszkowo na dowolny kolor. Bardzo popularne są wykończenia w kolorze białym (do białych okien PVC), srebrnym (matowe aluminium), złotym czy patyny (zwłaszcza do okien drewnianych w klasycznych wnętrzach). Dostępne są również klamki ze stali nierdzewnej – te charakteryzują się wysoką trwałością i nowoczesnym wyglądem (często stosowane w obiektach użyteczności publicznej ze względu na odporność na zużycie). Oprócz metalu, na rynku znajdziemy klamki z tworzywa sztucznego – dawniej częściej spotykane, dziś wypierane przez ładniejsze i trwalsze metalowe. Plastikowe klamki (z wysokiej jakości tworzyw) mają tę zaletę, że nie nagrzewają się tak w słońcu i są tańsze, jednak mogą być mniej odporne mechanicznie. W ekskluzywnych realizacjach można spotkać klamki drewniane lub z elementami drewnianymi – np. metalowa konstrukcja klamki z nakładką z drewna szlachetnego, co pasuje do stylowych, drewnianych okien w zabytkowych wnętrzach. Styl klamki to kwestia doboru kształtu i koloru do charakteru wnętrza: w nowoczesnych aranżacjach królują proste formy i kolory takie jak czarny mat czy stal szczotkowana, zaś w klasycznych – bardziej zdobione kształty, czasem patynowane na stare złoto lub z porcelanowymi wstawkami (w stylu retro). Ważne jest też, by klamka dobrze leżała w dłoni – stąd większość modeli ma ergonomiczną formę dopasowaną do chwytu. Dzięki różnorodności materiałów i stylów, klamka okienna przestała być tylko technicznym dodatkiem, a stała się również elementem dekoracyjnym, który można dobrać do indywidualnego gustu i charakteru pomieszczenia.
Bezpieczeństwo i wymiana klamki okiennej
Klamka okienna, choć niewielka, ma pewien wpływ na bezpieczeństwo całego okna. Jak wspomniano wcześniej, zastosowanie klamki z kluczykiem lub przyciskiem utrudnia otwarcie okna przez niepowołane osoby lub dzieci od wewnątrz. Ponadto nowoczesne klamki antywłamaniowe często posiadają mechanizm Secustik lub podobne, który uniemożliwia przesunięcie okuć od zewnątrz bez ruchu samej klamki – to zabezpiecza przed próbami manipulacji poprzez włożenie narzędzi między ramę a skrzydło. Oczywiście, główne bezpieczeństwo antywłamaniowe zależy od klas okuć i szyb, ale klamka jest istotnym elementem układanki: bywa najsłabszym punktem, jeśli np. można ją przewiercić z zewnątrz (dlatego oferuje się wkładki zabezpieczające od wewnątrz czy specjalne osłony). W kontekście codziennego bezpieczeństwa domowników, klamka powinna działać płynnie i pewnie – jej zacinanie się lub luzy mogą sygnalizować zużycie mechanizmu, co w skrajnym przypadku może uniemożliwić szybkie otwarcie okna w razie potrzeby (np. ewakuacji). Na szczęście wymiana klamki okiennej jest prostym zadaniem, które można wykonać samodzielnie. Aby wymienić klamkę, należy ustawić obecną klamkę w pozycji otwartej (poziomo), następnie obrócić rozetę (maskownicę) u jej podstawy o 90 stopni, co odsłoni dwa wkręty mocujące. Po ich odkręceniu klamka wysunie się wraz z trzpieniem. Nową klamkę (o odpowiedniej długości trzpienia) wkłada się w otwór, przykręca tymi dwoma wkrętami i obraca rozetę z powrotem, maskując śruby. Cała operacja zajmuje kilka minut. Wymiana może być konieczna, gdy klamka jest uszkodzona, wyrobiona lub gdy chcemy zmienić jej rodzaj (np. na model z kluczykiem). Warto zawsze upewnić się, że nowa klamka pasuje do typu okna – większość klamek ma standardowy rozstaw śrub i przekrój trzpienia, ale np. do okien balkonowych z funkcją zatrzasku od zewnątrz potrzebna jest klamka z dodatkową funkcją. Po wymianie klamki należy sprawdzić jej działanie we wszystkich położeniach i upewnić się, że okucie poprawnie reaguje. Dobrze działająca klamka to gwarancja, że okno możemy szybko zamknąć szczelnie przed burzą, łatwo uchylić do wietrzenia, a także że zamknięte – będzie stanowiło skuteczną barierę dla zimna i nieproszonych gości.
Zadzwoń do nas