Jakie okna do domu pasywnego? Poradnik wyboru okien

Budując dom pasywny, stajemy przed wieloma ważnymi decyzjami. Jedną z nich jest wybór odpowiednich okien. Okna to nie tylko źródło światła dziennego i świeżego powietrza, ale także jeden z najważniejszych elementów wpływających na energooszczędność całego budynku. Właściwie dobrana stolarka okienna potrafi zminimalizować straty ciepła i jednocześnie wykorzystać energię słoneczną do dogrzewania wnętrz. W tym artykule wyjaśniamy czym są okna pasywne, jakie mają cechy, zalety i zastosowania, a także podpowiadamy, jak wybrać najlepsze okna do domu w standardzie pasywnym.

Dom pasywny – co warto wiedzieć?

Na początek warto zrozumieć, czym wyróżnia się dom pasywny i dlaczego wymaga on specjalnych okien. Dom pasywny to budynek mieszkalny zaprojektowany tak, aby zużywał skrajnie mało energii do ogrzewania. Przyjmuje się, że zapotrzebowanie na ciepło w takim domu nie przekracza około 15 kWh na metr kwadratowy rocznie – to kilkukrotnie mniej niż w standardowym budownictwie. Osiąga się to dzięki doskonałej izolacji ścian i dachu, szczelności przegród, odzyskowi ciepła z wentylacji oraz właśnie dzięki zastosowaniu okien pasywnych o znakomitych parametrach termicznych.

Projekt domu pasywnego uwzględnia optymalne rozmieszczenie i wielkość przeszkleń. Bardzo istotne jest maksymalne wykorzystanie energii słonecznej zimą oraz ochrona przed stratami ciepła. Z tego powodu zazwyczaj w domach pasywnych duże okna tarasowe i panoramiczne przeszklenia sytuowane są od strony południowej, aby pomieszczenia mogły pasywnie ogrzewać się promieniami słońca. Natomiast od strony północnej stawia się na minimalną liczbę i wielkość okien – często północna elewacja ma tylko niewielkie okna lub nie ma ich wcale, by uniknąć ucieczki ciepła. Okna na wschodniej i zachodniej ścianie również planuje się rozważnie: zwykle są mniejsze i wyposażone w osłony (rolety, żaluzje, markizy), co zapobiega przegrzewaniu wnętrz latem przez nisko świecące słońce.

Czym charakteryzują się okna pasywne?

Okna pasywne to specjalny typ energooszczędnych okien, które spełniają bardzo rygorystyczne normy termoizolacyjne. Ich zadaniem jest minimalizowanie strat ciepła zimą oraz maksymalne wykorzystanie energii słonecznej do ogrzewania pomieszczeń. Aby okno mogło być uznane za pasywne, musi osiągać parametry określone m.in. przez Instytut Domów Pasywnych (Passive House Institute). Najważniejszym z nich jest współczynnik przenikania ciepła Uw dla całego okna – w przypadku okien pasywnych wartość Uw nie powinna przekraczać 0,8 W/m²K. Dla porównania, obecne standardy budowlane w Polsce wymagają, by okna w nowych budynkach miały Uw ≤ 0,9 W/m²K, co oznacza że okna pasywne są jeszcze cieplejsze od typowych „energooszczędnych” okien spełniających minimum ustawowe.

Drugim istotnym parametrem jest współczynnik przepuszczalności energii słonecznej g. Określa on, jaki procent promieniowania słonecznego dociera przez szyby do wnętrza. W oknach pasywnych współczynnik g powinien wynosić około 50–60%. Chodzi o to, by jak najwięcej promieni słonecznych ogrzewało pokoje zimą (wysoki g), ale jednocześnie pakiet szybowy musi być tak skonstruowany, aby nie tracić ciepła na zewnątrz. Dlatego w oknach pasywnych stosuje się specjalne powłoki niskoemisyjne na szybach – zatrzymują one ciepło wewnątrz budynku, jednocześnie przepuszczając światło i część energii słonecznej do środka.

Podsumowując, okna do domu pasywnego cechują się ekstremalnie dobrą izolacyjnością cieplną (Uw ~0,8 W/m²K lub niżej) oraz zdolnością do pozyskiwania darmowej energii ze słońca. Są też bardzo szczelne, co zapobiega ucieczce ciepłego powietrza i napływowi zimnego. Dzięki temu nawet w pobliżu przeszklonej ściany w domu pasywnym nadal jest ciepło, a mieszkańcy nie odczuwają chłodu bijącego od szyby.

Parametry okien pasywnych – na co zwrócić uwagę?

Kupując okna do domu energooszczędnego lub pasywnego, warto porównać ich podstawowe parametry techniczne. Poniżej wyjaśniamy najważniejsze z nich:

Uw – współczynnik przenikania ciepła dla całego okna (ang. U-window). Określa, ile ciepła ucieka przez okno. Im niższa wartość Uw, tym lepsza izolacja termiczna. Okna pasywne osiągają Uw ≤ 0,8 W/m²K, podczas gdy zwykłe okna starszego typu mogą mieć Uw na poziomie 1,3 W/m²K lub wyższym.
Ug – współczynnik przenikania ciepła szyb (pakietu szybowego). Dotyczy tylko oszklenia, bez ramy. Nowoczesne potrójne pakiety szybowe mają Ug ok. 0,5–0,7 W/m²K (dla porównania starsze podwójne szyby miały Ug ~1,0). Niższy Ug oznacza cieplejszą szybę, która mniej wychładza pomieszczenie.
Uf – współczynnik przenikania ciepła ramy okiennej (profili). Jest to izolacyjność cieplna samej ramy. W oknach pasywnych profile muszą być bardzo dobrze izolowane; najlepsze ramy osiągają Uf rzędu 0,7–1,0 W/m²K. Warto pamiętać, że im cieplejsza rama, tym łatwiej uzyskać niski Uw całego okna.
g – całkowita przepuszczalność energii słonecznej. Ten parametr (wyrażany w %) mówi, jaka część energii słonecznej przenika do wnętrza przez szyby. Wyższe g oznacza większe zyski cieplne ze słońca. Dla okien pasywnych zaleca się g na poziomie ok. 50–60% – pozwala to dogrzewać dom zimą, ale nie przegrzewać latem.
Rw – izolacyjność akustyczna okna. Podawana w decybelach (dB) informuje, jak dobrze okno tłumi hałas z zewnątrz. Wyższe Rw oznacza cichsze pomieszczenia. Standardowo potrójne szyby i grubsze ramy w oknach pasywnych dają Rw około 32–36 dB, co przekłada się na wysoki komfort akustyczny w domu.

Budowa okna pasywnego – szyby i ramy

Za znakomitą izolacyjność okien pasywnych odpowiada zarówno zaawansowane oszklenie, jak i konstrukcja ramy. Pasywne okno różni się od zwykłego już na pierwszy rzut oka większą grubością profilu oraz często szerszym pakietem szybowym. Poniżej przyglądamy się obu tym elementom:

Pakiet szybowy w oknie pasywnym

Standardem w oknach pasywnych jest pakiet trzyszybowy, czyli szyba zespolona złożona z trzech tafli szkła oddzielonych ramkami dystansowymi. Pomiędzy szybami znajduje się gaz szlachetny (najczęściej argon lub krypton), który dodatkowo poprawia izolacyjność. Trzy szyby pokryte są co najmniej dwiema warstwami specjalnych powłok niskoemisyjnych (Low-E), odbijających ciepło z powrotem do wnętrza. Takie rozwiązanie sprawia, że szyby bardzo słabo przewodzą ciepło na zewnątrz, a jednocześnie przepuszczają światło słoneczne. W najnowocześniejszych oknach pasywnych spotyka się nawet pakiety czteroszybowe, jednak potrójne szyby stanowią złoty standard, zapewniając świetny balans między izolacyjnością a przepuszczalnością światła.

Cechą charakterystyczną przeszkleń pasywnych jest też ciepła ramka dystansowa. To element oddzielający poszczególne szyby na krawędzi pakietu. W tradycyjnych oknach ramki te wykonywano z aluminium, które niestety dobrze przewodziło chłód. W oknach energooszczędnych stosuje się ramki dystansowe z tworzywa sztucznego lub stali szlachetnej, co znacząco redukuje tzw. mostek termiczny na obwodzie szyby. Dzięki temu krawędź szyby nie wyziębia się tak mocno, co zapobiega roszeniu szyb przy niskich temperaturach.

Profile okienne i rama pasywna

Sama rama okna również została zaprojektowana tak, aby minimalizować straty energii. Profile pasywne są wielokomorowe, to znaczy mają wewnątrz wiele komór powietrznych ograniczających przenikanie ciepła. Dla przykładu, nowoczesne profile PCV do domu pasywnego mogą mieć nawet 6–7 komór oraz dodatkowe wkładki termoizolacyjne. Ramy okienne są też znacznie grubsze (głębsze) niż w starych oknach – typowa głębokość profilu pasywnego wynosi 80–90 mm lub więcej, podczas gdy stare okna miały często 60–70 mm. Większa głębokość pozwala zmieścić potrójną szybę oraz więcej izolacji w ramie.

Kolejnym ważnym elementem są uszczelki. Okna pasywne wyposażone są w potrójny układ uszczelek (zewnętrzna, wewnętrzna i środkowa), co zapewnia maksymalną szczelność na przenikanie powietrza i wody. Dzięki temu nawet podczas silnego wiatru czy ulewnego deszczu, przez taką ramę nie przedostaje się zimne powietrze ani wilgoć. Wszystkie warstwy okna – szyby, ramki dystansowe, profile i uszczelnienia – współpracują ze sobą, aby osiągnąć doskonałe parametry termiczne wymagane przez budownictwo pasywne.

Rodzaje okien pasywnych – materiał ramy

Okna pasywne mogą być wykonane z różnych materiałów. To, że okno spełnia standard pasywny, zależy głównie od jego parametrów, a nie od samego tworzywa ramy – dlatego na rynku znajdziemy okna pasywne PCV, drewniane, aluminiowe, jak i okna drewniano-aluminiowe. Każdy z tych typów ma swoje cechy i zastosowania. Wybór materiału ramy wpływa na wygląd okna, jego właściwości mechaniczne, wymagania konserwacyjne oraz oczywiście koszt. Poniżej omawiamy poszczególne rodzaje stolarki pasywnej:

Okna pasywne PCV (plastikowe)

Okna PCV to najpopularniejszy wybór w budownictwie jednorodzinnym i energooszczędnym. Ramy z utwardzonego polichlorku winylu są trwałe, odporne na warunki pogodowe i stosunkowo niedrogie. Dzięki komorowej budowie profili, okna PCV osiągają bardzo dobre parametry termoizolacyjne – wiele systemów plastikowych dostępnych na rynku jest w stanie spełnić wymagania domu pasywnego (Uw < 0,8 W/m²K). Zaletą plastiku jest także brak konieczności konserwacji (nie trzeba ich malować ani impregnować), łatwość czyszczenia oraz bogaty wybór kolorów i oklein (w tym oklein drewnopodobnych). Okna pasywne PCV to zatem świetne połączenie wysokiej izolacyjności i korzystnej ceny.

Należy jednak pamiętać, że profile PCV mają nieco mniejszą sztywność niż drewniane czy aluminiowe. Przy bardzo dużych przeszkleniach (np. wielkie witryny tarasowe) plastikowa rama może wymagać stalowych wzmocnień lub w skrajnych przypadkach być zastąpiona innym materiałem, by konstrukcja była stabilna. Dlatego jeśli planujemy ogromne okna sięgające od podłogi do sufitu, warto rozważyć inne opcje. Nie zmienia to faktu, że w zdecydowanej większości zastosowań – typowe okna ścienne, balkony, średniej wielkości drzwi tarasowe – okna pasywne z PCV sprawdzają się znakomicie, łącząc energooszczędność z przystępnym kosztem.

Okna pasywne drewniane

Okna drewniane uchodzą za najbardziej eleganckie i klasyczne. Wykonane są z naturalnego drewna (najczęściej sosnowego, dębowego, modrzewiowego lub egzotycznego), klejonego warstwowo dla zwiększenia wytrzymałości. Drewno samo w sobie jest bardzo dobrym izolatorem – ciepłe w dotyku i świetnie chroniące przed zimnem. Nowoczesne okna pasywne z drewna posiadają grube profile (nierzadko 90 mm i więcej) oraz mogą być wyposażone w pakiet trzyszybowy, dzięki czemu osiągają parametry wymagane w domach pasywnych. Ich zaletą jest wysoka sztywność konstrukcji – solidne drewniane ramy dobrze znoszą duże formaty okien, więc nadają się również do okazałych przeszkleń.

Stolarka drewniana wymaga jednak okresowej konserwacji. Aby cieszyć się jej urodą i właściwościami przez dekady, co kilka lat należy odnowić powłokę lakierniczą lub malarską, chroniąc drewno przed wilgocią i promieniami UV. Pod względem kosztów, okna pasywne z drewna są zwykle droższe od PCV – płacimy za naturalny materiał, jego obróbkę i niepowtarzalny wygląd. To rozwiązanie dla osób, które cenią sobie estetykę i ekologiczny charakter drewna oraz są gotowe zadbać o konserwację. W dobrze zaprojektowanym domu pasywnym drewniane ramy mogą być wspaniałym dopełnieniem wnętrz, nadając im przytulności.

Okna pasywne aluminiowe

Okna aluminiowe kojarzą się z nowoczesną architekturą i dużymi przeszkleniami. Metalowe ramy z aluminium odznaczają się wyjątkową wytrzymałością i sztywnością przy stosunkowo niedużym przekroju. Pozwala to tworzyć smukłe okna o bardzo dużych wymiarach – aluminium sprawdza się tam, gdzie inne materiały nie dałyby rady udźwignąć ciężaru szkła lub wytrzymać obciążeń wiatru. Przez lata minusem aluminium była słaba izolacyjność cieplna (aluminium łatwo przewodzi temperaturę), ale obecnie dzięki przekładkom termicznym i specjalnym wkładkom izolacyjnym także okna aluminiowe mogą spełniać standardy pasywne. Na rynku dostępne są pasywne okna aluminiowe posiadające certyfikaty potwierdzające Uw poniżej 0,8 W/m²K. Co więcej, aluminium jest całkowicie odporne na czynniki atmosferyczne – nie koroduje, nie odkształca się i nie starzeje w typowych warunkach, dzięki czemu takie okna są praktycznie bezobsługowe przez dziesiątki lat.

Oczywiście za zaawansowaną technologię i zalety aluminium trzeba zapłacić więcej. Okna pasywne wykonane z aluminium należą do najdroższych rozwiązań, zwłaszcza w większych rozmiarach. Często stosuje się je w reprezentacyjnych budynkach, nowoczesnych willach lub tam, gdzie priorytetem są ogromne szklane fasady. Dla przeciętnego domu jednorodzinnego o standardowych oknach, wybór aluminium tylko ze względu na pasywność nie jest konieczny – równie dobre parametry uzyskamy taniej w oknach PCV czy drewnianych. Jeśli jednak marzą nam się ściany złożone w większości z okien, aluminiowe ramy będą najlepszym (a czasem jedynym) wyborem.

Okna drewniano-aluminiowe (hybrydowe)

Na koniec warto wspomnieć o rozwiązaniu łączącym zalety dwóch materiałów, jakim są okna drewniano-aluminiowe. W tym przypadku konstrukcja ramy wykonana jest z drewna, natomiast od zewnątrz profile zabezpieczone są nakładką aluminiową. Takie okno wygląda od środka jak tradycyjne drewniane (co cieszy oko naturalnym wykończeniem), a z zewnątrz ma wszystkie atuty aluminium – pełną odporność na warunki pogodowe i brak konieczności malowania. Drewniano-aluminiowe okna pasywne potrafią osiągać znakomite parametry termiczne dzięki drewnianemu rdzeniowi ramy, a jednocześnie służyć przez bardzo długi czas bez szczególnej konserwacji. Jest to jednak produkt klasy premium, na który decydują się inwestorzy poszukujący najwyższej jakości i estetyki. Cena okien hybrydowych jest najwyższa spośród omawianych typów, ale w zamian otrzymujemy trwałość i wygląd nie do pobicia przez inne rozwiązania.

Zalety okien pasywnych

Okna pasywne przynoszą szereg korzyści dla domów i ich mieszkańców. Do najważniejszych z tych zalet należą:

Oszczędność energii i niższe rachunki – dzięki minimalnym stratom ciepła zimą zapotrzebowanie budynku na ogrzewanie jest znacznie mniejsze. W praktyce oznacza to odczuwalnie niższe koszty ogrzewania w porównaniu z domem wyposażonym w standardowe okna.
Komfort termiczny – pomieszczenia z oknami pasywnymi są przytulne i ciepłe nawet w mroźne dni. Od szyb nie ciągnie chłodem, a temperatura we wnętrzach jest bardziej równomierna. Wysoka szczelność eliminuje przeciągi i napływ zimnego powietrza szparami.
Wykorzystanie energii słonecznej – duże przeszklenia o wysokim współczynniku g pozwalają pasywnie dogrzewać dom energią słoneczną. Słoneczne dni zimą można dzięki temu lepiej wykorzystać, a wnętrza są jaśniejsze i naturalnie ogrzane.
Mniej wilgoci i kondensacji – ciepłe ramki dystansowe i wysoka temperatura wewnętrznej powierzchni szyb sprawiają, że na oknach pasywnych rzadziej osadza się para wodna. Ogranicza to ryzyko powstawania pleśni wokół okien i poprawia mikroklimat w domu.
Cisza i spokój – grube, solidne okna o potrójnych szybach bardzo dobrze izolują akustycznie. Hałas z ruchliwej ulicy czy od sąsiadów jest w dużym stopniu tłumiony, co wyraźnie podnosi komfort życia domowników. W domu panuje cisza nawet przy hałaśliwym otoczeniu na zewnątrz.
Ekologia i wyższa wartość budynku – zastosowanie stolarki pasywnej czyni budynek bardziej przyjaznym środowisku. Mniejsze zużycie energii przekłada się na niższą emisję CO2 i zanieczyszczeń. Dodatkowo dom z oknami pasywnymi zyskuje na wartości rynkowej i może łatwiej spełniać wymagania programów dopłat czy certyfikatów energetycznych.

Gdzie stosuje się okna pasywne?

Najbardziej oczywistym obszarem zastosowania są oczywiście domy pasywne, gdzie takie okna stanowią jeden z najważniejszych elementów spełnienia rygorystycznych norm energetycznych. W praktyce każdy budynek certyfikowany jako pasywny musi być wyposażony w stolarkę okienną o parametrach pasywnych (Uw ≤ 0,8 W/m²K itp.).

Warto jednak podkreślić, że okna pasywne z powodzeniem stosuje się również w szerszym kontekście budownictwa energooszczędnego. Wiele nowo powstających domów jednorodzinnych wybiera okna o standardzie pasywnym lub zbliżonym, mimo że budynek formalnie nie jest pasywny. Zapewnia to dodatkowy margines oszczędności energii i komfortu. Również przy termomodernizacji starszych budynków coraz częściej inwestorzy decydują się na wymianę starych okien na pasywne lub przynajmniej bardzo ciepłe okna trzyszybowe. Taka modernizacja pozwala znacząco obniżyć zużycie energii w remontowanym domu.

Okna o parametrach pasywnych znajdują zastosowanie nie tylko w domach jednorodzinnych. Stosuje się je także w energooszczędnych budynkach wielorodzinnych, apartamentowcach czy obiektach użyteczności publicznej (np. szkołach, biurowcach) budowanych zgodnie z nowoczesnymi standardami zielonego budownictwa. Coraz surowsze wymagania prawne dotyczące efektywności energetycznej sprawiają, że energooszczędne okna stają się właściwie normą. Już teraz przepisy budowlane w Polsce wymagają bardzo niskich współczynników przenikania ciepła (dla okien obecnie max. 0,9 W/m²K), co sprawia, że różnica między „zwykłym” oknem a oknem pasywnym niemal się zaciera.

Montaż okien w domu pasywnym

Wybierając okna do domu pasywnego, nie można zapominać o ich prawidłowym montażu. Nawet najlepsze okno nie spełni swojego zadania, jeśli będzie źle osadzone. W budownictwie pasywnym standardem jest tak zwany ciepły montaż okien. Polega on na instalacji okna warstwowo z użyciem taśm paroszczelnych i paroprzepuszczalnych oraz piany montażowej, tak aby połączenie okna z murem było maksymalnie szczelne i ocieplone. Często praktykuje się montaż okien w warstwie ocieplenia (czyli wysunięcie ram poza lico muru, w obszar ocieplenia ścian). Pozwala to zminimalizować mostki termiczne na styku okna i ściany.

Profesjonalna ekipa montażowa zadba o właściwe wypoziomowanie i uszczelnienie okien. Warto powierzyć montaż specjalistom, szczególnie przy domu pasywnym – precyzja i doświadczenie są tu bardzo ważne. Dobrze zamontowane okna pasywne nie będą przepuszczały zimna ani wilgoci na połączeniach, co gwarantuje ich pełną funkcjonalność i trwałość na lata.

Fenetro – okna pasywne i energooszczędne dla wymagających

Firma Fenetro z Zielonej Góry specjalizuje się w dostarczaniu nowoczesnej stolarki otworowej, w tym okien spełniających standardy domów pasywnych i energooszczędnych. Przedsiębiorstwo może pochwalić się ponad 20-letnim doświadczeniem w branży oraz setkami zrealizowanych montaży. Fenetro oferuje kompleksowe rozwiązania – od doradztwa przy wyborze odpowiednich okien, przez pomiar i wycenę, aż po profesjonalny montaż (w tym ciepły montaż pasywny).

Jeśli chodzi o asortyment, w ofercie Fenetro znajdują się okna wykonane z wszystkich wiodących materiałów:

Okna plastikowe (PCV) – nowoczesne profile wielokomorowe o doskonałej termoizolacji (dostępne m.in. systemy klasy premium jak Ideal 8000, Energeto i inne). Okna PCV Fenetro pozwalają osiągnąć współczynniki Uw nawet poniżej 0,8 W/m²K, dzięki czemu sprawdzą się w domach pasywnych.
Okna drewniane – eleganckie i solidne konstrukcje z klejonego drewna (np. sosna, dąb, meranti). Dostępne są grubości profili dostosowane do pakietów trzyszybowych, co zapewnia parametry wymagane w budownictwie energooszczędnym. Okna drewniane Fenetro łączą naturalne piękno z nowoczesnymi rozwiązaniami technicznymi.
Okna aluminiowe – zaawansowane systemy aluminiowe z przekładkami termicznymi (takie jak np. Aluprof MB-86 i MB-104 Passive) umożliwiają budowę imponujących przeszkleń spełniających wymogi domu pasywnego. Fenetro dostarcza aluminiowe okna pasywne idealne do współczesnej architektury, cechujące się trwałością i wyrafinowanym designem.
Okna drewniano-aluminiowe – ekskluzywne rozwiązania hybrydowe łączące ciepło drewna z wytrzymałością aluminium. Fenetro oferuje okna drewniano-aluminiowe najwyższej klasy (np. systemy Durwin, Thermax czy podobne), które gwarantują znakomitą izolacyjność oraz brak konieczności konserwacji zewnętrznej części ramy.

Oprócz samej sprzedaży okien, Fenetro zapewnia także fachowy montaż zgodny z najnowszymi standardami. Klienci firmy mogą liczyć na indywidualne doradztwo – eksperci pomagają dobrać okna optimlanie do potrzeb projektu (uwzględniając wymagania pasywności, akustyki, bezpieczeństwa i estetyki). Oferta Fenetro obejmuje również drzwi zewnętrzne, systemy przesuwne, bramy garażowe czy osłony okienne (rolety), dzięki czemu inwestorzy mogą kompleksowo wyposażyć swój dom w jednym miejscu. Niezależnie od tego, czy budujesz certyfikowany dom pasywny, czy po prostu chcesz mieć ciepły i komfortowy dom – Fenetro dostarczy Ci okna spełniające najwyższe standardy jakości i energooszczędności.